فولیکولیت یک بیماری شایع پوستی است که در آن فولیکول های مو ملتهب می شوند. این بیماری معمولا توسط یک عفونت باکتریایی یا قارچی ایجاد می شود. در ابتدا ممکن است مانند برجستگی کوچک قرمز یا جوش سرسفید اطراف فولیکول های مو باشند. این عفونت می تواند گسترش یابد و به زخم تبدیل شود.
این بیماری پوستی کشنده نیست. اما می تواند خارش و درد زیادی داشته باشد و برای بیمار وضعیت شرم آوری را ایجاد کند. عفونت های شدید می توانند باعث ریزش مو دائمی و زخم شوند. اگر عفونت خفیفی داشته باشید، در چند روز با انجام اقدامات اولیه مراقبت از خود، احتمالا بهبود پیدا خواهید کرد. اما برای فولیکولیت جدی یا تکراری، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
انواع خاصی از فولیکولیت با عناوینی همچون بثورات وان آب داغ، برآمدگی های تیغ و خارش آرایشگر وجود دارد. برای آشنایی بیشتر با این بیماری پوستی پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مطلب مجله مرکز لیزر و زیبایی لیلی لند ما را همراهی کنید.
علائم فولیکولیت
علائم و نشانه های فولیکولیت عبارتند از:
- خوشه هایی از برآمدگی های کوچک قرمز یا جوش های سر سفید که در اطراف فولیکول های مو توسعه می یابند
- تاول های پر از چرک
- قرمزی و التهاب پوست
- خارش یا سوزش پوست
- حساسیت به لمس و یا درد
- ایجاد یک دست انداز متورم بزرگ و یا توده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتی که بیماری شما گسترده باشد یا علائم و نشانه ها پس از چند روز بهبود پیدا نکند باید به پزشک مراجعه کنید. برای کنترل مشکل، ممکن است به آنتی بیوتیک یا داروهای ضد قارچ نیاز داشته باشید.
انواع فولیکولیت سطحی
اشکال سطحی فولیکولیت عبارتند از:
فولیکولیت باکتریایی
در این نوع معمولی زخم های خفیف، سفید و پررنگ ایجاد می شود. هنگامی که فولیکولیت باکتریایی بر ناحیه ریش مردها تأثیر می گذارد، به آن خارش آرایشگر گفته می شود. این اتفاق زمانی می افتد که فولیکول های مو با باکتری ها، معمولا استافیلوکوک اورئوس (استاف) آلوده می شوند. باکتری های استاف در تمام طول زندگی بر روی پوست ما زندگی می کنند. اما آن ها به طور کلی فقط زمانی باعث بیماری می شوند که از طریق زخم و بریدگی وارد بدن شوند.
فولیکولیت وان آب داغ (پوسیدوموناس فولیکولیت)
این نوع از فولیکولیت توسط باکتری های سودوموناس ایجاد می شود. بسیاری از مکان ها ممکن است در معرض این باکتری ها قرار بگیرند. سونا و استخر های آب گرم که در آن کلر و pH به خوبی تنظیم نمی شود محل خوی برای زندگی این موجودات است. ممکن است یک تا چهار روز پس از قرار گرفتن در معرض این آلودگی بثورات قرمز و خارش داری ایجاد شود. این ضایعات ممکن است بعد از مدتی به تاول های پر از چرک کوچک (جوش های چرکی) تبدیل شوند.
بثورات احتمالا در مناطقی که لباس شنا آغشته به آب آلوده روی پوست قرار دارد، مانند پشت ران ها یا جاهایی که به طور مستقیم در تماس با یک سطح آلوده است، بدتر می شود.
خارش آرایشگر (pseudofolliculitis barbae)
این التهاب ناشی از رشد مو است و عمدتا بر روی مردان سیاه پوستی که اصلاح می کنند تاثیر می گذارد. ضایعات این التهاب و بر روی صورت و گردن بیشتر قابل توجه است. افرادی که از بیکینی استفاده می کنند نیز ممکن است خارشی را پس از اصلاح ناحیه بیکینی در کشاله ران احساس کنند. این وضعیت ممکن است زخم های کلوئیدی ایجاد کند.
فولیکولیت پیتروسپوروم
این نوع فولیکولیت مخصوصا در نوجوانان و مردان بالغ شایع است. فولیکولیت پیتروسپوروم ناشی از یک عفونت مخمر است و قرمزی و خارش را در کمر و قفسه سینه و گاهی اوقات گردن، شانه ها، سینه ها و صورت ایجاد می کند.
انواع فولیکولیت عمیق
فولیکولیت عمیق، که در آن کل فولیکول مو درگیر است، به شکل های مختلف زیر ظاهر می شود:
Sycosis barbae
این نوع از فولیکولیت عمقی بر روی مردانی تاثیر می گذارد که به تازگی شروع به تراشیدن بدن خود کرده اند. در ابتدا، جوش ها و کورک های کوچکی بر روی لب بالا، چانه و فک ظاهر می شود. این ضایعات در طول روزها و هفته ها شایع تر می شوند. Sycosis barbae شدید ممکن است باعث زخم شود.
فولیکولیت گرم منفی
این نوع فولیکولیت زمانی پیشرفت می کند که برای درمان آکنه به مدت طولانی از آنتی بیوتیک استفاده کرده اید. آنتی بیوتیک ها تعادل طبیعی باکتری ها را در بینی تغییر می دهند. این منجر به رشد بیش از حد ارگانیسم های مضر به نام باکتری های گرم منفی می شود. در اکثر افراد این مشکل ایجاد نمی شود و هنگامی که آنتی بیوتیک ها متوقف می شوند، باکتری ها در بینی به حالت طبیعی باز می گردند. اما برای برخی از افراد باکتری های گرم منفی به پوست اطراف بینی و دهان گسترش می یابد. این گسترش می تواند آکنه جدید و شدید ایجاد کند.
کورک و دمل
این اتفاق زمانی می افتد که فولیکول های مو شدیدا با باکتری های استاف آلوده می شوند. جوش معمولا به طور ناگهانی ایجاد شده و به صورت یک دست انداز دردناک و قرمز ظاهر می شود. پوست اطراف آن نیز ممکن است قرمز و متورم باشد. اگر این برآمدگی آسیب ببیند و تخلیه شود ممکن است بزرگتر و دردناک تر شود. اما کورک های کوچک معمولا بدون ایجاد زخم درمان می شوند. کورک های بزرگ ممکن است اسکار روی پوست باقی بگذارند.
دمل یک خوشه از جوش است که معمولا در پشت گردن، شانه ها، کمر و یا ران ها ظاهر می شود. دمل معمولا عفونت عمیق تر و شدیدتری از کورک ایجاد می کند. به همین دلیل دیرتر خوب می شود و بعد از از بین رفتن ضایعه، امکان به جا ماندن اسکار زیاد است.
فولیکولیت ائوزینوفیل
این نوع فولیکولیت به طور عمده بر افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز تاثیر می گذارد. علائم آن نیز شامل خارش شدید، تکه های مکرر ملتهب، زخم پر از چرک در پوست سر، صورت، گردن و قسمت بالای قفسه سینه است. این زخم ها معمولا گسترش می یابند و اغلب در هنگام بهبودی، لکه های تیره تر از پوست نرمال (هیپپیگمانتاسیون) را ایجاد می کنند. علت دقیق فولیکولیت ائوزینوفیل مشخص نیست. اما ممکن است به دلیل وجود قارچ مخمر مشابه فولیکولیت پیتروسپوروم ایجاد شود.
علل ایجاد فولیکولیت
فولیکولیت ناشی از عفونت فولیکول های مو است و معمولا از باکتری های استافیلوکوک اورئوس ایجاد می شود. فولیکولیت همچنین ممکن است از طریق ویروس ها، قارچ ها و حتی التهاب ناشی از رشد موهای زیر پوستی نیز ایجاد شود.
این بیماری بر اساس این که چه تعداد فولیکول مو درگیر است به صورت سطحی یا عمیق طبقه بندی می شود. فولیکولیت عمیق معمولا شدیدتر است. فولیکول ها روی پوست چسبیده اند و در همه جا بدن شما به جز کف دست ها، پاها، لب ها و غشاهای مخاطی وجود دارند. وقتی فولیکول ها آسیب ببینند در معرض خطر عفونت قرار می گیرند.
شایع ترین علل آسیب فولیکول ها عبارتند از:
- اصطکاک پوست بر اثر تراشیدن یا استفاده از لباس های تنگ
- گرما و تعریق، ناشی از پوشیدن دستکش های لاستیکی
- بیماری های پوستی خاص، مانند درماتیت و آکنه
- آسیب های پوستی، مانند خاراندن و زخم های ناشی از جراحی
- پوشش های قرار گرفته روی پوست مانند استفاده از چسب زخم
عوامل خطر
هر کسی می تواند به فولیکولیت مبتلا شود. اما برخی از عوامل باعث می شوند شما به این بیماری حساس تر شوید. این عوامل عبارتند از:
- داشتن یک بیماری که مقاومت بدن شما را به عفونت کاهش می دهد، مانند دیابت، لوسمی مزمن و ایدز یا HIV
- داشتن آکنه یا درماتیت
- سابقه ترما روی پوست ناشی از آسیب یا جراحی
- مصرف برخی از داروها، مانند کرم های استروئیدی و یا درمان طولانی مدت آکنه با آنتی بیوتیک ها
- اضافه وزن
- پوشیدن مداوم لباس هایی که گرما و عرق را روی پوست نگه می دارند مانند دستکش های لاستیکی یا چکمه های بلند
- استفاده از سونا و وان آب داغ آلوده
- اصلاح موهای زائد
عوارض فولیکولیت
عوارض احتمالی ناشی از فولیکولیت عبارتند از:
- عفونت مکرر یا گسترش عفونت
- لکه های بزرگ و خارش دار پوست آلوده (پلاک)
- جوش زیر پوستی (furunculosis)
- آسیب دائمی به پوست، مانند ایجاد زخم یا لکه های تیره
- از بین رفتن فولیکول های مو و ریزش دائمی موها
معمولا در ابتدا پزشک مراقبت های اولیه در خانه را برای این بیماران تجویز می کند و در صورتی که التهاب برطرف نشود او را به متخصص پوست و مو ارجاع می دهد.
آنچه که در حال حاضر می توانید برای درمان انجام دهید
گاهی اوقات فولیکولیت بدون درمان پزشکی از بین می رود. مراقبت از خود، مانند استفاده از کمپرس گرم و کرم ضد خارش، می تواند به کاهش نشانه ها و علائم شما کمک کند.
برای تشخیص این بیماری پوستی پس از معاینه فیزیکی، سابقه بیمار بررسی می شود. اگر درمان های معمول عفونت را بهتر نکرد، ممکن است برای تشخیص دقیق تر از پوست نمونه برداری شود. این نمونه برای تعیین این که چه چیزی عفونت را ایجاد کرده است، به آزمایشگاه فرستاده می شود. البته به ندرت ممکن است از بیوپسی پوستی (نمونه برداری) برای رد کردن بیماری های دیگر استفاده شود.
درمان فولیکولیت
درمان هایی که برای فولیکولیت تجویز می شود، به نوع و شدت بیماری، این که چه اقدامات مراقبتی را تا به حال انجام داده اید و ترجیحات شما برای درمان چیست بستگی دارد. حتی اگر روش های درمان موثر باشد، عفونت ممکن است دوباره بروز کند.
برای درمان این عارضه پوستی معمولا از روش های زیر استفاده می شود:
داروها
مصرف کرم یا قرص برای کنترل عفونت
برای عفونت های خفیف، پزشک ممکن است کرم آنتی بیوتیکی موپیروسین (بکتروبان) را پیشنهاد کند. آنتی بیوتیک های خوراکی به طور معمول برای فولیکولیت استفاده نمی شوند. اما برای عفونت های شدید یا عود کننده، ممکن است پزشک آنتی بیوتکی خوراکی را تجویز کند.
مصرف کرم، شامپو یا قرص برای مبارزه با عفونت های قارچی
اگر فولیکولیت ناشی از مخمر باشد، به جای استفاده از آنتی بیوتیک ها از داروهای ضد قارچ استفاده می شود. به عنوان مثال برای فولیکولیت پیتروسپوروم، آنتی بیوتیک تجویز نمی شود. زیرا آنتی بیوتیک ها در درمان فولیکولیت های قارچی موثر نیستند.
مصرف کرم یا قرص برای کاهش التهاب
اگر فولیکولیت ائوزینوفیلیک خفیف دارید، ممکن است پزشک استفاده از یک کرم استروئیدی را به شما پیشنهاد کند. اگر بیماری شدید باشد، ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی را تجویز کند. چنین داروهایی می توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و باید به عنوان یک درمان کوتاه مدت از آن ها استفاده کرد.
اگر بیمار ایدز یا HIV داشته باشد، ممکن است برای بهبودی علائم فولیکولیت ائوزینوفیل از درمان ضد رتروویروسی استفاده شود.
سایر روش های درمان
عمل جراحی جزئی
اگر جوش بزرگ یا دمل داشته باشید، ممکن است پزشک با ایجاد یک برش کوچک، تحت شرایط استریل، محتویات ضایعه را خارج کند. این روش ممکن است باعث کاهش درد، افزایش سرعت بهبودی و کاهش احتمال زخم شود. در این صورت پزشک می تواند با گاز استریل روی زخم را پوشش دهد.
نور درمانی
نور درمانی به عنوان درمان فتودینامیک نیز شناخته می شود. این تکنیک به افراد مبتلا به فولیکولیت که با انجام درمان های دیگر بهبود پیدا نکرده اند کمک می کند. در تحقیقات مشخص شده است که از هر 7 نفری که این درمان را برای بیماری خود استفاده کرده اند، 6 نفر پس از 4 هفته بهبود چشمگیری داشتند. در یکی دیگر از مطالعات انجام شده بر روی مردان مشخص شد که، این تکنیک کاملا فولیکولیت را در برخی از افراد از بین می برد. نتایج این درمان تا 15 ماه پس از آخرین نوبت استفاده از لیزر یا سایر ابزارهای نور درمانی باقی می ماند.
لیزر موهای زائد
اگر درمان های دیگر نتوانند بیماری را بهبود دهند، لیزر درمانی ممکن است عفونت را از بین ببرد. استفاده منظم از این روش تراکم مو در منطقه تحت درمان را کاهش می دهد.
موارد خفیف فولیکولیت اغلب به مراقبت های انجام شده در منزل پاسخ می دهند. روش های خود مراقبتی زیر می توانند به کاهش ناراحتی، افزایش سرعت بهبود و جلوگیری از گسترش عفونت کمک کنند:
کمپرس آب گرم یا استفاده از لیف گرم حمام
استفاده از کمپرس گرم روی ضایعه، چندین بار در روز برای تسکین ناراحتی و در صورت تخلیه ضایعه کمک می کند. برای این کار می توانید لیف حمام را با یک محلول آب شور (1 قاشق چای خوری نمک در 2 فنجان آب) خیس کنید و روی ناحیه بگذارید.
مصرف آنتی بیوتیک هایی که نیاز به تجویز پزشک ندارند
سعی کنید ژل ها، کرم ها و شستشو دهنده های ضد عفونی کننده را بر روی ناحیه دارای ضایعه استفاده کنید.
استفاده از لوسیون های آرام بخش
سعی کنید خارش پوست را با یک لوسیون ضد خارش حاوی بلغور جو دو سر یا یک کرم هیدروکورتیزون کاهش دهید.
پاک کردن پوست آسیب دیده
تمیز کردن پوست آلوده دو بار در روز با صابون ضد باکتری می تواند مفید باشد. پس از هر بار شستشو برای خشک کردن ناحیه از دستمال یا حوله جدید استفاده کنید. سپس حوله های استفاده شده را با آب داغ و صابون بشویید. لباس هایی را که منطقه آلوده را لمس کرده اند نیز تحت همین شرایط شستشو دهید.
محافظت از پوست
در صورت امکان، در طول دوره درمان پوست را اصلاح نکنید. اگر مجبور به این کار شدید از ابزارهای دیگری به غیر از تیغ استفاده کنید. پس از اصطلاح نیز پوست خود را با آب گرم شستشو دهید و مرطوب کننده روی آن بمالید.
جلوگیری از عود مجدد
برای جلوگیری از عود مجدد فولیکولیت باید به نکات زیر نیز توجه کنید:
اجتناب از استفاده از لباس های تنگ: این کار به کاهش اصطکاک بین پوست و لباس کمک می کند.
خشک کردن دستکش های لاستیکی مخصوص شستن ظروف در بین دو نوبت استفاده: اگر دستکش های لاستیکی را به طور مرتب استفاده می کنید، پس از هر بار استفاده، آن ها را پشت و رو کنید و داخل دستکش را با آب و صابون بشویید. سپس داخل دستکش را کاملا خشک کنید.
اجتناب از اصلاح کردن پوست: برای مردان مبتلا به خارش آرایشگر، رشد ریش ممکن است گزینه خوبی برای جلوگیری از ایجاد مجدد فولیکولیت باشد. بنابراین سعی کنید مدتی صورت خود را اصلاح نکنید.
مراقب باشید: هر بار که از تیغ استفاده می کنید آن را با آب داغ و صابون بشویید و کاملا خشک کنید. ضمن این که نکات زیر را برای اصلاح موهای زائد رعایت کنید:
- پوست خود را با آب گرم و پاک کننده ملایم قبل از اصلاح شستشو دهید. برای این کار از یک پارچه شستشو یا پد پاک کننده با حرکت دایره ای ملایم استفاده کنید.
- استفاده از کرم یا ژل روان کننده پوست 5 تا 10 دقیقه قبل از اصلاح، برای نرم کردن مو مفید است.
- بعد از اصطلاح صورت را با لوسیون مرطوب کنید.
به طور کلی، به مردانی که زیاد به فولیکولیت مبتلا می شوند توصیه می شود که موها را برخلاف جهت رشدشان اصلاح نکنند. برخی از مطالعات هم نشان داده اند که اصطلاح مو بر خلاف جهت رشد خطر ابتلا به التهاب را کم می کند. بنابراین بهتر است که هر دو روش را امتحان کنید تا متوجه شوید که کدام روش اصلاح برای شما مناسب تر است.
از جکوزی، وان آب داغ و حوضچه های آب گرم استفاده نکنید: از آب گرم های محلی و حوضچه هایی که از تمیزی و بهداشت آن ها مطمئن نیستید استفاده نکنید.
